شاتون زدن موتور tu5
شاتون چیست؟
شاتون به انگلیسی (Connecting Rod) یکی از اجزای حیاتی موتور است که ارتباط بین میل‌لنگ و پیستون را برقرار می‌کند. سر کوچکتر شاتون به پیستون و سر بزرگتر آن به میل‌لنگ وصل می‌شود و از آنجایی که ضربات پیستون به شاتون و سپس به میل‌لنگ منتقل می‌شود، لذا شاتون باید استحکام و قدرت کافی در برابر این ضربات را داشته باشد و از همین‌رو شاتون‌ها از فولاد ساخته می‌شوند.
نقش شاتون در خودرو چیست؟
تا این قسمت از مقاله توضیح دادیم که شاتون چیست، حال به بررسی وظایف شاتون در خودرو خواهیم پرداخت. ماهیت خودرو با حرکت گره خورده است که این حرکت شامل دو نوع رفت و برگشتی و چرخشی است و این حرکت چرخشی یا دورانی چرخ‌ها است که به صورت ملموس دیده می‌شود.
اما باید بدانید که حرکتی که در اثر احتراق در موتور به وجود می‌آید به صورت رفت و برگشتی است. درواقع در اثر انفجار در سیلندرها، پیستون به صورت رفت و برگشتی به حرکت در می‌آید. این حرکت رفت و برگشتی از طریق شاتون به لنگ‌های متحرک میل‌لنگ منتقل می‌شود و طراحی خاص میل‌لنگ، این حرکت رفت و برگشتی شاتون را تبدیل به حرکت دورانی می‌کند. پرواضح است که بدون وجود شاتون یا در صورت خرابی آن، این حرکت دورانی تولید نخواهد شد.
بنابراین شاتون وظیفه انتقال نیرو بین میل‌لنگ و پیستون و بالعکس را بر عهده دارد. علاوه بر اینکه این نیرو را ضمن انتقال به حالت چرخشی یا عمودی تبدیل می‌کند. شاتون عمل تبدیل نیروی چرخشی به عمودی و بالعکس را به کمک یاتاقان انجام می‌دهد.
انواع شاتون ها
شاتون‌ها در موتورهای خطی معمولا به شکلی واحد و طراحی‌هایی شبیه به هم به کار می‌روند. همچنین جنس آن‌ها معمولا از همان فولاد ریخته‌گری است. اما در موتورهای V شکل تفاوت‌هایی در فرم شاتون شاهد هستیم و اینکه علاوه بر متفاوت بودن شاتون در این موتورها با موتورهای خطی، انواع مختلفی از شاتون در آن‌ها نیز به کار می‌رود.
-
شاتون موازی
این نوع شاتون به صورت معمولی، بر روی لنگ میل‌لنگ بسته می‌شود و شاتون هر سیلندر یاتاقان متحرک خود را دارد.
-
شاتون ضربدری
در این نوع، شاتون‌هایی که از سیلندرهای روبروی هم خارج می‌شوند روی میل‌لنگ سوار می‌گردند با این تفاوت که یاتاقان متحرک یکی روی شاتون روبرویی سوار می‌شود و یاتاقان متحرک شاتون دوم روی میل‌لنگ بسته می‌شود. در این نوع، انتهای شاتون دوم دو شاخه است و انتهای شاتون اول نیز باریک‌تر از حالت عادی.
-
شاتون لولایی
در این مدل نیز شاتون‌های روبروی هم به واسطه یکدیگر روی میل‌لنگ سوار می‌شوند. به این ترتیب که یکی روی میل‌لنگ سوار می‌شود و دیگری به وسیله یک پین به بدنه شاتون اول متصل می‌شود.
منظور از شاتون زدن خودرو چیست؟
منظور از شاتون زدن خودرو در حالت کلی همان خرابی شاتون است، اما آنچه بین اکثر رانندگان و مکانیک‌ها رایج شده شکستگی شاتون است که می‌تواند به دلیل یکی از موارد فوق‌الذکر اتفاق بیفتد.
از آنجا که شاتون یکی از قطعات بسیار حساس در خودرو است، لذا با مشاهده هر یک از علائم شاتون زدن خودرو، بلافاصله به مکانیک مجرب مراجعه کنید تا از آسیب‌های احتمالی بعدی جلوگیری شود.
علت شاتون زدن خودرو
یکی از عوامل گیریپاژ کردن موتور خودرو می‌تواند شاتون زدن باشد. زمانی که حجم روغن در کارتل به کمتر از میزان مورد نیاز برسد یا روغن خاصیت روانکاری خود را از دست بدهد شاتون زدن رخ می‌دهد. در این وضعیت پیستون خشک کار می‌کند و حرارتش خیلی بالا می‌رود.
این حرارت بالا باعث می شود قطعات پیستون بیشتر حالت انبساط داشته باشند و در نتیجه گژن پین که در شاتون قرار دارد قفل می‌شود. وقتی پیستون در حال حرکت به سمت پایین به شاتون فشار وارد می‌کند و شاتون هم که قفل کرده در نتیجه یا خم می‌شود یا می‌شکند.
اگر شاتون کاملاً قفل شده باشد فشار وارده آن را می‌شکند و به دیواره سیلندر ضربه وارد می‌کند که باعث ترک خوردن دیواره می‌شود. نکته مورد توجه اینجاست، وقتی که خودرو در حال حرکت با سرعت بالا باشد و موتور با دور بالا کار کند شاتون، میل لنگ، سیلندر و یاتاقان‌ها همگی دچار آسیب می‌شوند در این حالت خودرو کامل می‌ایستد و موتور نمی‌تواند کار کند و قطعه نیاز به تعمیر یا تعویض خواهند داشت. اما اگر سرعت و دور موتور پایین باشد احتمال اینکه قفل شاتون باز شود و کارش ادامه دهد وجود دارد.
اینجا با فشاری که از پیستون وارد می‌شود شاتون خم شده و هنگام حرکت با دیواره سیلندر برخورد می‌کند و هنگام کار کردن موتور باعث ایجاد صدای شدیدی می‌شود و این صدا به گوش سرنشین خودرو می‌رسد. اینجا دور موتور خیلی پایین می‌آید و خودرو به سختی قادر به حرکت خواهد بود.